Met de uitgave van een jaarlijks essay levert het Mondriaanfonds een bijdrage aan de receptie, openbaarmaking en theorievorming met betrekking tot beeldende kunst. Het is een initiatief van Lex ter Braak uit 2005 dat door Birgit Donker vanaf haar aanstelling als directeur in 2010 is gecontinueerd. Het Mondriaanfonds positioneert zich wel vaker uitdrukkelijk als opiniërend instituut tussen kunstproducenten, overheid, politiek en publiek. En dat is opmerkelijk, want in eerste instantie is haar taak de distributie van subsidies die de Nederlandse staat voor de kunsten beschikbaar stelt.
De reeks telt inmiddels elf delen, met vooraanstaande auteurs als Jeroen Boomgaard, Cornel Bierens, Jorinde Seydel, Pascal Gielen en Philip Peters. In het recent verschenen deel 011 Het boek in de kunst / Een provocatie van de tijd belicht Roos van der Lint het fenomeen kunstenaarsboek tot in het digitale domein aan toe. Zij beschrijft het kunstenaarsboek als iets dat zich onttrekt aan de geoliede machine die de kunstwereld als exponent van de spektakelmaatschappij geworden is.
Sol Lewitt benadrukte al in 1976 bij de oprichting van de beroemde New Yorkse boekhandel Printed Matter inc het democratische karakter van kunstenaarsboeken en kunstenaarsdrukwerk. ‘Every artist should have a cheap line’ is een beroemde uitspraak van zijn collega John Baldessari. Roos van der Lint vertelt het verhaal vanaf ongeveer dat tijdstip tot aan de huidige digitale uitgaven en web-art aan toe. In haar tekst noemt zij veel voorbeelden en namen, waardoor haar essay ook een gids is die een landschap ontsluit. Er staan helaas geen afbeeldingen in de uitgave, gelukkig kan alles op het web worden opgezocht.
Wat de dynamiek tussen papier en pixels betreft noemt Van Der Lint kunstenaar Simryn Gill die bezoekers aan haar tentoonstelling aan een lange tafel met alle delen van de Encyclopaedia Britannica (laatse editie 2010) uitnodigde om van de pagina’s vliegtuigjes en bootjes te vouwen en die door de tentoonstellingsruimte te verspreiden. Haar conclusie is dat het goed gaat met het kunstenaarsboek omdat het los staat van regelgeving en looptijden, financiële prognoses en bezoekersaantallen, en de tirannie van de markt.
Essay 011 Het boek in de kunst / Een provocatie van de tijd van Roos van der Lint is te bestellen bij het Mondriaanfonds.
Afbeelding: Twentysix gasoline stations, Edward Rusch, 1962